BAB 9: DINAMIKA SAINS PEMIKIRAN DAN ETIKA

BAB 9: DINAMIKA SAINS PEMIKIRAN DAN ETIKA: RINGKASAN KAEDAH PENYELESIAN MASALAH

                                    

Hakikat kehidupan merupakan sebuah masalah, ketahuilah sesungguhnya dalam kehidupan manusia tidak akan lari daripada menghadapi sesuatu yang tidak disukai iaitu masalah. Manusia merupakan makhluk yang dibekali akal, pikiran, dan perasaan namun, manusia jugak merupakan makhluk dengan segudang masalah.

Dalam memecahkan segala masalah yang dihadapi, manusia memiliki banyak pilihan. Proses untuk manusia itu menjadi peka terhadap sesuatu apabila menghadapi sesuatu masalah iaitu apabila cuba mencari penyelesian kepada masalah tersebut. Dalam bab 9 iaitu kaedah penyelesaian masalah, akan dirungkaikan secara ringkas.

MASALAH DAN ISU

Terdapat berbagai kategori seperti:

·         - Misteri

·        -  Puzzle

·        - Dilemma

·       -   Peluang

Sifat Peneyelesaian Masalah

Kajian Francis tahun 1990, menunjukkan empat ciri penting individu menjadikan penyelesaian masalah menjadi berkesan.

11)  Motivasi yang kuat

-         -  Bersikap positif dan tidak mudah mengalah dengan semua kesukaran

-          - Cuba mengatasi kesukaran dan mengatasi segala halangan serta menunjukkan kebolehan        menyelesaikan masalah

-         -  Berkemampuan penuh dengan kekuatan dan tidak dilemahkan dengan masalah juga kesukaran

-         -  Tidak cepat mengaku kalah

-         -  Melipatgandakan usaha mencari penyelesaian masalah yang rumit

-          - Tidak takut misteri dan kesukaran

22)  Trait yang positif

-        -   Sifat-sifat peribadi menbolehkan penyelesaian masalah Berjaya

-         - Mempunyai emosi yang stabil

-         -  Menunjukkan minat menghalang dan melibatkan diri sepenuhnya mencari penyelesaian

-        -   Kebolehan menerima pertolongan kerjasama orang lain

-        -   Penyelesaian yang cerdik dan pintar

-          - Tidak gentar, mempunyai kepintaran mencukupi untuk memahami dan menangani masalah

-         - Memerlukan pengetahuan sainstifik san ketajaman intelektual

-          - Kebolehan berusaha dan tidak jemu menyelesaikan masalah

-        -   Sikap tidak mudah luntur dan mudah mengaku kalah

3 3)  Jati diri

-         -  Tahap keyakinan diri tinggi dan menguasai situasi yang bakal timbul

-        - Berfikiran positif dan yakin dapat menyelesaikan masalah

-        -   Berkeyakinan

-         -  Mempunyai keupayaan psikologi

-       -    Menyelesaikan masalah dalam keadaan tidak menentu dan ketidakpastian

    

  4) Membina kemahiran

-  -  Mempelajari kemahiran penyelesaian masalah

-  -  Menggunakan contoh model penyelesaian masalah enam langkah Chang dan Kelly tahun 1993:

§  Kenal pasti masalah

§  Analisa punca masalah

§  Kenal pasti cara penyelesaian

§  Pilihan penyelesaian terbaik

§  Bentuk plan tindakan

§  Pelaksanaan dan penilaian

-   -  Menggunakan contoh model penyelesaian masalah lapan langkah Francis tahun 1990

§  Tuning in

§  Objective setting

§  Success measurement

§  Information collection

§  Decision-making

§  Planning

§  Action

§  Review to improve

KATEGORI MASALAH

1) Misteri

-         -  Misteri ialah situasi menyeleweng keadaan biasa yang berlaku

-         -  Penyelewengan tiada penjelasan nyata peristiwa atau kejadian

-          - Amat sukar dihurai

-         -  Contohnya, misteri letupan kapal angkasa Amerika Syarikat Discovery yang mengorbankan    angkasawannya

2) Tugasan (assignment)

-    - Kerja tugasan memperincikan kriteria-kriteria dan objektif

-         -  Memerlukan teknik-teknik disalurkan kepada orang yang menjalankan tugasan

-          - Tugasan yang dilakukan difahami matlamat dan keperluan lain seperti penjadualan, peruntukan  sumber, kriteria dan lain-lain

-          - Tugasan merupakn kontrak ketua (klien) dan orang yang menjalankan tugasan projek

-         -  Contohnya, tukang gunting rambut diberi tugasan untuk mengayakan fesyen rambut yang  dikehendaki pelanggannya

-         -  Kontrak adalah jelas dan boleh difahami majikan dan klien

      3)  Kesukaran (difficulties)

-          - Mengetahui pelaksanannya tetepi amat rumit, mencabar dan kompleks

-          - Berlaku kerana tidak tahu mengurus situasi atau merasakan sumber tidak mencukupi

-          - Tenaga ditumpukan mengatasi kelemahan mengurus situasi dan mendapatkan sumber yang  diperlukan

-          - Kesukaran subjektif ialah sifat-sifat negatif atau mental blok

-         -  Contohnya, pemain tenis Wembeldon hendak mencapai kemenangan tetapi disebabkan sebab    tertentu tidak dapat mencapai keinginannya

-          - Kesukaran objektif ialah perkara-perkara menghalang kemajuan di luar individu seperti kemahiran,  ilmu, pengetahuan dan motivasi

-          - Contohnya Kerajaan Negeri China hendak mendirikan telaga minyak di barat China tetapi,  menghadapi masalah seperti suhu ekstrim, kekurangan bekalan air, kekurangan buruh terlatih dan  lain-lain

           4)  Peluang (opportunities)

-         - Peluang yang membawa keuntungan

-         - Usaha diambil kesempatan untuk dieksploitasi untuk mendapatkan keuntungan

-         -  Contohnya, industri fotostat Syarikat Xerox Corporation memonopli teknologi ini seluruh dunia  tetapi, Syarikat Canon Jepun mencipta mesin fotostat kecil berbanding mesin fotostat Syarikat Xerox  Corporation

             5) Tidak pasti (puzzle)

-         - Tidak tahu jawapan atau jalan keluar penyelesaian masalah yang betul

-         - Mengkaji kekaburan dan keadaan kompleks

-          - Contohnya, tengelamnya kapal Titanic di Lautan Atlantik, pengkaji tidak putus asa mencari bangkai  kapal menggunakan pakar-pakar dan alat-alat canggih dan akhirnya dapat mengesan sebahagian  kapal Titanic.

       6) Dilema

-          - Situasi amat sukar mencari penyelesaian dan cara terbaik melakukannya

-          - Mempunyai maklumat cukup tetapi, tidak pasti keputusan yang dibuat

-          -Terdapat dua pilihan dan sukar memilih satu pilihan untuk dilaksanakan

-          -Tidak dapat diselesaikan dengan computer tetapi dengan perasaan manusia

-          - Contohnya, seorang pemuda mempunyai dua kekasih yang sama cantik dan menjadi dilema terpaksa  memilih salah satu menjadi teman hidupnya

MODEL PENYELESAIAN MASALAH SECARA SAINSTIFIK DAN LOGIK

Langkah pertama: mendefinisi masalah

 -Tiada penyelesaian yang diusahakan tiada kesan seperti diingini

-          - Definisi masalah dengan sistematik, mungkin dapat menhilangkan sedikit masalah tersebut

-          - Masalah sudah dikenal pasti, keadaan “mind set” penting menunjukkan wujud

-         -  Memahami faktor penyebab masalah

-          - Contohnya, menjadi kesalahn di Carolina Selatan, Amerika Syarikat seseorang meminum minuman  sejuk di bar.

Langkah kedua: Mengkelaskan masalah

-         -  Kelaskan tinggi rendah risiko setiap masalah

-         -  Selesaikan masalah risiko tinggi dahulu

-          - Bahagiakan proses mengikut kategori seperti misteri, “assignment”, kesukaran, peluang, “puzzle”  dan dilemma.

Langkah ketiga: Tentukan objektif

 - Menentukan perkara diinginkan daripada aktiviti yang hendak dilaksanakan

-         - Objektif dicapai jelas, mudah difahami dan praktikal

-          - Contohnya, untuk mengatasi kesesakan lalu lintas di Bandar Alor Setar hari minggu, polis trafik  memastikan pemandu tidak melanggar perturan lalu lintas dan meletakkan kenderaan menghalang  pergerakan lalu lintas

Langkah keempat: Tentukan ukuran kejayaan

-          -Tentukan standard kejayaan dalam penyelesaian masalah

-         -  Kriteria ditentukan sebelum penyelesaian masalah dilakukan

-          - Contohnya, kelab pelangsingan badan menetapkan kriteria kejayaan menurunkan berat badan  sebanyak 5 pound seminggu

Langkah kelima: Kutipan data

-         - Penyelesaian masalah perlukan pengumpulan data berkaitan masalah

-         -  Semua faktor punca masalah diselesaikan dikumpul

-         -  Maklumat didapati daripada berbagai sumber seperti pengalaman, pemerhatian dan kajian

-          - Pertama, kenalpasti maklumat diperlukan dan bagaimana mendapatkan

-          - Gunakan pakar untuk dapatkan nasihat san pandangan

-          - Contohnya, kapal selam nuklear tidak dapat menghantar isyarat radio dalam cuaca tertentu dan  mendapatkan bantuan pakar

-         -  Kedua, mengenal pasti prosedur mengumpul maklumat

-         -  Ketiga, kenal pasti punca untuk menerbitkan maklumat

-          - Dilaukan dengan proses kreativiti dan eksperimen

-         -  Keempat, menstruktur maklumat mudah difahami

-          - Contohnya, pengurus restoran besar dan sibuk selalu mendapat rungutan pelanggan makanan sejuk  sampai di meja, menggunakan “fishbone technique” untuk dapatkan maklumat masalah

-          - Kelima, membina opsyen atau pilihan keputusan berdasarkan malumat dan data dikumpul

-         -  Memilih opsyen terbaik dilaksanakan

-         -  Contohnya, seorang janda mengubah kerjaya pada usia 45 tahun untuk menjadi jurufoto, guru dan  belajar yoga, memerlukan masa latihan , adakah had umur dalam kerjaya dipilih

Langkah keenam: membuat keputusan

-          - Membuat keputusan efektif

-          - Pilihan opsyen mengambil masa tetapi hasilnya berpuas hati

-         -  Perkara lain dalam membuat keputusan seperti kos pelaksanaan tinggi keputusan tidak dapat  dilaksanakan

       Langkah ketujuh: Melaksanakan keputusan yang diambil

-          - Keputusan diambil diberi perhatian teliti yang rapi membawa kejayaan

-         -  Perkara di ambil kira seperti keyakinan, kesungguhan, penyesuaian, objekticiti dan kebolehan  bekerja kumpulan

-          - Keyakinan bermaksud mempunyai pengetahuan melakukannya dan tahu hendak melakukannya

-         -  Kesungguhan bermaksud kecekalan hati mengatasi rintangan dan matlamat untuk mencapai  kejayaan

-          - Kesungguhan bermaksud keupayaan mengatakan “saya boleh” dan berusaha kearahnya

-          - Sifat kesungguhan bukannya anugerah tetapi dipupuk dan disemai melalui latihan

-         -  Objektivit bermaksud meneliti apa hendak dilakukan dan memantau apa yang sedang dilaksanakan

-          - Kemahiran bermaksud penting melaksanakan tugasan

-         -  Kemahiran boleh dilatih dalam bidang kemahiran

-          - Penyesuaian bermaksud kebolehan menyesuaikan diri dengan keadaan yang berubah

-         - Kebolehan bermaksud berkerja dalam kumpulan dalam melaksanakan opsyen menyelesaikan  masalah

Penilaian (review)

-        -   Gambaran keberkesanan tindakan penyelesaian masalah diambil

-        -   Kenal pasti langkah-langkah dilaksanakan dengan baik atau tidak

-         -  Menilai kecekapan individu dan gubalkan satu program peningkatan individu tidak cekap  melaksanakan tugas juga kelemahan organisasi

-          - Kajian dibuat menunjukkan cara menyelesaikan masalah menggunakan kaedah logikal sesuai  dengan kerja senggaraan untuk kerja-kerja inovasi , berfikir logikal tidak mampu menerbitkan idea- idea bar     

      Penyelesaian Masalah Secara Sainstifik

1.       1) Mengadakan hipotesis

-          - Sebagai pengeraknya untuk mengesahkan betul atau tidak

-          - Contohnya, mengetahui benar atau tidak kemunduran bangsa Melayu disebabkan malas berfikir atau  menguasai Teknologi Maklumat (IT) dan lainnya

.           2 ) Mengumpul maklumat

-          - Membezakan kaedah sainstifik atau tidak sainstifik

- Kaedah tidak sainstifik, hipotesis akan dianggap benar tanpa bukti dan nmaklumat mengesahkan  kebenaran

            3)   Membuat kesimpulan

-         -  Setelah maklumat mencukupi

-          - Sikap sainstifik menangguhkan keputusan selagi tidak memperoleh maklumat meyakinkan hipotesis

Penyelesaian Masalah Secara Kreatif/Lateral

        i.            -Tidak bersifat kritikal seperti kaedah logik yang dikawal oleh penilaian betul atau salah, kuat atau  lemah serta benar atau salah hujah fikiran. 

            -Kaedah ini lebih suka menunda penilaian, kerana menjana idea-idea baru tanpa memperdulikan betul  atau salah

      ii.            -Tidak bersifat analitikal, kaedah ini bukan menganalisi punca sebaliknya, mencipta penyelesaian  untuk keuntungan dan kemukakan idea bebas tanpa berkonflik sesamanya

    iii.            - Tidak bersifat sehala , bersifat generatif dan inovatif untuk perubahan tanpa diikat logik. Bebas  menerbit idea songsang asalkan mendapat perubahan serta keuntungan. Dalam buku pertama Edward  de Bono membincangkan kaedah Enam Topi Berfikir tahun 1985 iaitu:

1)      Topi hijau- lambang pemikiran kreatif dan subur. Dipakai untuk mencari idea alternatif

2)      Topi kuning- lambang pemikiran positif san konstruktif. Dipakai untuk melihat faedah dan kebaikan idea dan mengandungi banyak kelemahan

3)      Topi putih- lambang pemikiran objektif. Dipakai untuk mencari fakta dan maklumat tanpa emosi dan prejudis

4)      Topi hitam- lambang pemikiran negatif dan kritikal. Dipakai untuk mencari keburukan dan kesalahn idea

5)      Topi merah- lambang pemikiran emotif. Dipakai untuk mengambil kira perasaan dan gerak hati orang suka atau tidak suka idea tertentu

6)      Topi biru- lambang langit. Dipakai ketua untuk mengawasi topi-topi lain bekerja

- Dalam buku  keduanya membincangkan kaedah Enam Kasut Bertindak tahun 1992 iaitu:

1)      Kasut formal biru laut- tindakan formal, biasa, mudah dan ringkas seperti kerja-kerja rutin

2)      Kasut kelabu- tindakan penyelidikan, mencari bukti, maklumat dan idea baru

3)      Kasut perang- tindakan praktikal, nyata, lasak, tidak formal, fleksibel dan berkesan

4)      Boot oren- tindakan cemas, krisis, risiko, segera dan berani

5)      Selipar merah jambu- tindakan prihatin, perikemanusiaan, kasih sayang, lemah lembut, mesra dan ikhlas

6)      Kasut tunggangan ungu- tindakan kuasa, rasmi, kepimpinan, dan bertanggungjawab

     Penyelesaian Masalah Melalui Perasaan

-         - Kelemahan, kegagalan cenderung kaedah penyelesaian masalah melalui emosi dan perasaan

-         - Kaedah pengurusan emosi berasaskan konsep kecerdasan EQ (emotional intellegence) oleh Peter  Salovey tahun 1990

-          - Bagi Slovey, kecerdasan emosi mengandungi lima domain utama

                                i.            Kebolehan pengurusan emosi sendiri

                              ii.            Kebolehan pengurusan emosi

                            iii.            Kebolehan menungkatkan motivasi

                            iv.            Kebolehan mengenal emosi orang lain

                              v.            Kebolehan menjalin persaudaraan

-         -  Kebolehan ini biasanya dimiliki seorang individu sepenuhnya, tetapi dimiliki orang berbeza

-          - Pendekatan perasaan menyelesaikan masalah bergantung kepada kemhiran menguruskan emosinya

-          - Sikap sabar, tenang , waspada dan sebagainya diperlukan untuk menyelesaikan masalah

      PENYELESAIAN SECARA ISLAM

-          - Penyelesaian masalah secara islam iaitu pendekatan hokum dan pendekatan sufi

-          - Pendekatan saling melengkapi kerana bertitik tolak secara keseluruhan

      -Pendekatan Hukum

-         -  Bersifat rasional dan intelektual iaitu hokum qat’i dan ijihadi

      - Hokum qat’i atau tegas terdapat salam Al-Quran dan al-Hadith, semuanya wajib dipatuhi dan ditaati  sepenuhnya setiap masa dan tempat kecuali sebab-sebab berikut:

·         Darurat

·         Penyakit

·         Gila

·         Pengsan

·         Usia tua

·         Cacat mental

-          - Prinsip hukum bersifat ububiyah dan bukan bukannya rasional dengan berfikir sebelum  melaksansakannya

-          - Hukum ijtihadi bersifat rasional, berubah-ubah menurut perubahan masa dan tempat

-         - Tidaklah semudah untuk diubahsuai tanpa sandaran syarak yang kuat mengharuskan

-          - Prinsip ijtihadi popular dalam kaedah penyelesaian masalah secara Islam oleh tokoh –tokoh Imam  mujtahid dalam bidang hukum meliputi aspek ibadat, munakahat, muamalat, jinayat dan khilafah  atau pemerintahan

-          - Syariat Islam seperti berikut:

                                i.            Rabbani (ketuhanan)

                              ii.            Alamiah (universal)

                            iii.            Syumul (menyeluruh)

                            iv.            Wasatiyyah (seimbang)

       Pendekatan Sufi

-          - Hukum secara Islam dianggap bersifat rasional dan intelektual, sebaliknya dianggap bersifat moral  dan spiritual

-          - Pendekatan hukum dianggap bersifat tegas dan keras, tetapi pendekatan hukum dianggap bersifat  lembut dan lunak

-          - Penyelesaikan masalah memerlukan kefahaman iaitu hakikat masalah, sebab masalah dan kaedah  penyelesaian

-          - Pendekatan sufi berasaskan proses tazkiyyah an-nafs melibatkan dimensi horizontal dan dimensi  vertikal

-          - Mengenal dimensi horizontal, proses tazkiyyah al-nafs atau pembersihan diri iaitu dua aspek  pembersihan diri (takhalli) dari sifat-sifat buruk (mazmumah) dan menghias diri (tahaffi) dengan  sifat-sifat baik (mahmudah)